Hoe een patiënt reageert op een geneesmiddel hangt onder andere af van de activiteit van bepaalde enzymen. Deze activiteit kan worden gemeten met een farmacogenetische POCT met als uiteindelijke doel om patiënten te voorzien van medicatie op maat. Omdat het hier een point-of-care-test betreft, kan deze ook prima worden uitgevoerd in de openbare apotheek. Nu gebeurt dit alleen nog in ziekenhuizen en speciale laboratoria.
Dat deze point-of-care-test geschikt is voor de openbare apotheek blijkt uit het onderzoek van poliklinisch apotheker en promovendus van het LUMC Amar Levens, die het onderzoek in het kader van zijn promotietraject uitvoerde. Hij heeft het onderzoek uitgevoerd in samenwerking met het Leids Academisch Netwerk van Apothekers (LANA). Een werkgroep van LANA houdt zich bezig met de implementatie van farmacogenetica. Speerpunt op dit moment is de genotypering van gebruikers van P2Y12-remmers. De meest veilige en voordeligste vertegenwoordiger van deze groep, clopidogrel, is alleen effectief als deze in het lichaam kan worden omgezet in een actieve metaboliet. Er zijn echter patiënten die door een genetische variatie niet of minder goed in staat zijn clopidogrel om te zetten. Het is dus van belang te weten wie dat zijn, omdat ze mogelijk geen optimale behandeling krijgen. Daartoe moet van deze patiënten het CYP2C19-genotype worden bepaald.
Gericht advies
En dat kan dus op eenvoudige wijze met de point-of-care-test in de openbare apotheek, zo heeft Levens in zijn onderzoek aangetoond. In het onderzoek waren 144 patiënten geïncludeerd. Van hen zijn maar liefst 142 succesvol gegenotypeerd in de apotheek. Uit de point-of-care (POC)-PGx-testen kwam naar voren dat 95 van hen konden worden overgezet op clopidogrel. ‘Dat laat zien dat op maat gemaakte antiplaatjestherapie op basis van CYP2C19-farmacogenetische (PGx-)testen cardiovasculaire uitkomsten kan verbeteren en mogelijk de zorgkosten kan verlagen, bij patiënten die een P2Y12-remmer-regime met prasugrel of ticagrelor volgen’, zegt Levens in het Pharmaceutisch Weekblad. Hij vervolgt: ‘Tevens is aangetoond dat apothekers met behulp van point-of-care-testen PGx voor P2Y12-remmers heel gericht advies kunnen geven. Ik verwacht daarom dat we in de toekomst steeds vaker DNA-onderzoek kunnen gebruiken om patiënten persoonlijk te adviseren over hun medicijngebruik.’
Minder bijwerkingen
Eerder onderzoek heeft aangetoond dat patiënten bij wie de dosering van medicatie wordt afgestemd op hun DNA-profiel, 30 procent minder kans hebben op ernstige bijwerkingen. Dat geldt in ieder geval voor gebruik van de 39 medicijnen waarvan bekend is dat het DNA-profiel de werking in belangrijke mate beïnvloedt. Deze lijst van medicijnen staat ook in de berichtgeving over dat onderzoek, onder de link naar veelgestelde vragen in de tabel in bijlage 2, met daarbij ook de medicijnen en relevante genen vermeld. In de toekomst zal het mogelijk zijn om een DNA medicatiepas aan te vragen bij het LUMC.
Meer informatie
Zie de volledige publicatie van het onderzoek Feasibility of Community Pharmacist-Initiated and Point-of-Care CYP2C19 Genotype-Guided De-Escalation of Oral P2Y12 Inhibitors dat eind februari is gepubliceerd in het tijdschrift Genes.
Gerda van Beek
Ervaringen van patiënten met de POCT
