Huisartspraktijken beginnen kennis te maken met de HbA1C POCT, in sommige gevallen is het inmiddels al primair een taak voor de poh’er. Het belangrijkste voordeel voor de patiënt is dat die niet steeds naar het diagnostisch laboratorium hoeft. En de wachttijd tot de uitslag van de HbA1c POCT bekend is, geeft de poh’er meteen de gelegenheid om met de patiënt een gesprek over diens leefstijl te voeren.
Huisartspraktijk Nikkels in Breda was voorloper in de toepassing van HbA1c POCT. ‘Zo’n vijf jaar geleden is het alweer dat we ermee startten’, vertelt Berend Nikkels. ‘Toen nog in samenwerking met een laboratorium in Tilburg maar inmiddels met Star-shl. Met die eerste partij liep het logistiek niet soepel en goede samenwerking met een diagnostisch laboratorium is essentieel. De techniek was vijf jaar geleden nog heel nieuw, maar heeft zich in de daaropvolgende jaren snel ontwikkeld. Inmiddels hebben we er ook meetmogelijkheden voor lipiden bij gekregen. Maar we zijn er wel op teruggekomen ook urineanalyse en D-dimeer te doen. Voor het bepalen van de urineafwijkingen zijn we weer met stripjes gaan werken, omdat de labtechniek ten koste van het eigen risico ging en dus veel te duur werd voor de patiënt. En bij die D-dimeer is sprake van een ingewikkelde machine die teveel vals-negatieven gaf. Voor die twee moet de patiënt dus nog steeds naar het laboratorium. Maar de HbA1c POCT is inmiddels niet meer weg te denken uit de huisartspraktijk. Het grote voordeel ervan is dat het een one-stop shop is. De patiënt hoeft niet nuchter te zijn om de meting te kunnen doen en hij weet al tijdens het consult of hij goed is ingesteld. Dat scheelt de patiënt naar het laboratorium toegaan, wachten op de uitslag, die uitslag bespreken en voor eventuele aanpassing van de medicatie naar de huisarts. Echt een enorm voordeel dus.’
Heel andere gesprekken
Dit enthousiasme deelt Nikkels met poh’er Petrie Verheijen van huisartspraktijk Hartje Heuvel in Breda. ‘Al was ik er in het begin heel huiverig voor’, weet ze nog. ‘Mijn eerste gedachte was: nog meer handelingen, en ik heb maar twintig minuten voor een consult. Maar je krijgt heel andere gesprekken met patiënten. De uitslag van de meting biedt me direct de gelegenheid voor een motiverend gesprek. Diabetes is zo’n sluipende ziekte, je hebt er als patiënt vaak niet direct last van. Dankzij de HbA1c POCT leert de patiënt de cijfers begrijpen, dat nodigt uit om ook mee te denken over manieren om ze ten gunste te beïnvloeden.’
In de praktijk waar Verheijen werkt, ziet zij in veel gevallen veel patiënten met een lagere sociaaleconomische status. ‘Deze mensen willen vooral horen of de gemeten uitslag goed of slecht is’, zegt ze. ‘Maar als ik hen heel goed uitleg wat een waarde inhoudt en wat het belang van die waarde is, ontstaat echt ruimte voor leefstijlgesprekken. Het feit dat ze na de meting even moeten wachten op de uitslag werkt daarbij alleen maar in het voordeel.’
Er is nog een ander voordeel, stelt Verheijen. Ze legt uit: ‘Het is bij gebruik van de HbA1c POCT niet meer nodig dat de patiënt nuchter is bij de meting. Toen het nog wel nodig was nuchter te meten, konden patiënten daar ook een beetje mee spelen. Als ze de dag voordat ze werden gemeten wat minder aten, was die meetuitslag vaak wel goed. Toch gebruik ik het nuchter glucose meten nog wel. Niet als basis voor beleid, maar om patiënten bewust te maken van wat er gebeurt als ze eten of bewegen. Je ziet dan direct resultaat. HbA1c is een gemiddelde, dus er blijft ruimte voor nuchter glucose meten.’
Apparatuur van goede kwaliteit
De apparatuur voor het meten van de HbA1c POCT is uit-ontwikkeld, stelt Nikkels. ‘De toepassing ervan in de praktijk is iets wat we als huisartsen met vertrouwen kunnen overlaten aan de poh’er’, zegt hij. ‘Zelf zie ik feitelijk alleen mensen met diabetes als het gaat om comorbiditeiten. Maar afgezien daarvan verwijs ik patiënten steevast door naar de poh’er.’
Verheijen ziet net als Nikkels dat de huidige HbA1c POCT goed is. ‘Ik ga ervan uit dat we kunnen vertrouwen op de kwaliteit van de apparatuur’, zegt ze. ‘We krijgen er degelijke ijkinstructie, en als eens sprake is van een storing – wat zelden het geval is – is het laboratorium direct beschikbaar om dat probleem te verhelpen. De meetresultaten komen overeen met de jaarcontroles die het diagnostisch laboratorium verricht, dan weet je dat je kunt vertrouwen op de kwaliteit.’
Niet voor toepassing thuis
Kan de patiënt de HbA1C POCT ook thuis gebruiken? Verheijen stelt: ‘Theoretisch zou het misschien mogelijk zijn, en voor mensen met diabetes die in het arbeidsproces zitten zou het op een bepaald niveau zelfs een uitkomst zijn. Maar er moet dan toch altijd weer een vervolg aan zitten, want je moet de patiënt wel leefstijlbegeleiding kunnen bieden. Dat is nu juist de belangrijke meerwaarde van de toepassing van HbA1c POCT in de huisartspraktijk. De jonge generatie pakt dat wel op met zorg op afstand, merken we nu al bij bepaalde patiënt-
groepen. Al vraagt het dan wel nog steeds om heel goede portals waarin ze hun meetwaarden in een beveiligde omgeving kunnen invoeren, zodat wij op afstand kunnen meekijken als basis voor het gesprek. Maar voor de specifieke patiëntengroep die we in onze praktijk hebben, in het buurtje waarin wij gevestigd zijn, zie ik het er nog niet zo snel van komen. Deze patiëntengroep zal niet zo goed uit de voeten kunnen met zorg op afstand. En ik heb tot op heden ook nog geen vragen gekregen van patiënten die willen weten of de mogelijkheid er voor hen wellicht al is.’
Nikkels ziet dat ook niet zo snel veranderen. ‘Dat kan financieel niet uit’, zegt hij. ‘Daarvoor is de apparatuur te duur, dat is ook een verzekeringskwestie natuurlijk. De enige uitzondering zijn diabetes type I patiënten met een implantaat dat continu het suikergehalte en het serum weergeeft. Het feit dat dit zevenhonderd euro per kwartaal kost en dat het implantaat op gezette tijden moet worden vervangen, geeft al aan dat dit voor grootschalige toepassing een brug te ver is.’
Wandelen met patiënten
Samen met zorgprofessionals mensen met diabetes in beweging brengen. Met dit doel startte de Bas van de Goor Foundation in 2015 De Nationale Diabetes Challenga. Carien van Nijnatten, relatiemanager huisartsenzorg-diagnostiek bij Star-Shl: ‘Een interessante challenge vanwege het uitgangspunt bij mensen met diabetes de invloed op het HbA1c te meten van twintig weken wandelen. In eerste instantie was het de bedoeling dat met iedere wandeltocht een huisarts of poh’er zou meelopen (onder andere Petrie Verheijen deed dit ook) – als zinvol alternatief voor een gesprek met de patiënt in de behandelkamer – maar omdat dit teveel tijd vergt van huisartspraktijken is dat idee inmiddels losgelaten.’
In de Brabantse regio is het opgezet met Het Huisartsenteam, Zorggroep West Brabant en HZG Breda samen met Breda Actief, het sportloket van de diverse gemeentes. ‘Zo zijn in Brabant wandelgroepen ontstaan’, vertelt Van Nijnatten. ‘En omdat gaandeweg het gedachtegoed van de gecombineerde leefstijlinterventies erbij kwam, zijn hier vervolgens ook diëtisten en leefstijlcoaches en sportcoaches bij betrokken geraakt. Uitgangsmetingen en metingen direct na afloop, drie en zes maanden later, geven inzicht in de invloed op het HbA1c, waarbij wij met Star-SHL de diagnostiek voor onze rekening namen. Helaas gooide corona voor dit laatste onderdeel roet in het eten, en volgt de derde meting nu dus wat later. Star-shl heeft samen met het Radboudumc in Nijmegen een onderzoek opgezet om tot wetenschappelijke onderbouwing van de resultaten te komen en zal hierover ook publiceren. De eerste resultaten zijn veelbelovend. Bovendien geven de patiënten die de POCT-meting krijgen aan deze manier van prikken heel prettig te vinden en graag ook voor de eigen huisartspraktijk beschikbaar te krijgen.’
Voor de metingen is gebruikgemaakt van de HbA1c POCT. “Een heel goede manier om het HbA1c te meten omdat de patiënt direct zijn waarden ziet”, zegt Van Nijnatten. “Doordat één groep na de challenge is gestopt en een andere is doorgegaan als wandelgroep, krijgen we op termijn ook inzicht in data over het verschil in de waarden tussen deze twee groepen.’
De Bas van de Goor Foundation heeft als doelstelling mensen met diabetes in beweging te brengen en zo op weg te helpen naar een betere kwaliteit van leven. Ze doet dit door informatie te bieden, sportieve evenementen te organiseren en ervaringen van andere mensen met diabetes te delen.
Tekst: Frank van Wijck
