Sepsis is een levensbedreigende complicatie van een infectie, waarbij snelle herkenning en adequate behandeling essentieel zijn. Daarom moeten huisartsen goed inschatten welke patiënten wegens mogelijke sepsis direct naar het ziekenhuis moeten worden verwezen. Een eenvoudig model kan sepsis helpen voorspellen bij acuut zieke volwassen patiënten met behulp van direct beschikbare klinische parameters.
Wereldwijd is sepsis één van de belangrijkste doodsoorzaken. In Westerse landen betreft het meestal kwetsbare ouderen. In Nederland worden jaarlijks ongeveer 10.000 patiënten per jaar op een IC opgenomen wegens sepsis. Eén op de vier patiënten overlijdt tijdens de opname en overlevenden hebben vaak langdurige beperkingen in hun functioneren.
Uit de TeSD-IT-studie blijkt dat een belangrijk deel van de patiënten met sepsis wordt beoordeeld tijdens visites vanuit een huisartsenpost. Aangezien de huisarts vaak de eerste zorgverlener is die een inschatting maakt van acuut zieke patiënten, is het van groot belang dat ook huisartsen sepsis snel herkennen. De symptomen van sepsis zijn vaak subtiel of aspecifiek. De onderzoekers ontdekten eerder al dat de huisarts in een aantal gevallen niet aan de mogelijkheid van een infectie denkt. In deze groep kwam overlijden ook aanzienlijk vaker voor.
Van start met onderzoek tot promotie
De uitkomsten van de studie zijn recentelijk gepubliceerd in het British Journal of General Practice. Arts-onderzoeker van het UMC Utrecht Feike Loots is eind juni 2022 gepromoveerd op de uitkomsten van deze studie, met zijn proefschrift Improving the recognition of sepsis in primary care. Een lang traject, dat hij in 2015 startte met huisartsen Paul Giessen en Rogier Hopstaken. ‘UMC Utrecht geloofde aanvankelijk niet dat we deze studie zouden kunnen verrichten’, vertelt Rogier Hopstaken. ‘Paul Giessen en ik hebben er keihard voor moeten knokken.’
In december 2017 bracht Loots zijn eerste nieuwsbrief uit over de TeSD-IT-studie, toen hij net was gestart met dit onderzoekstraject. Zijn motivatie voor dit onderzoek? ‘Juist in de groep kwetsbare ouderen zijn de klachten vaak moeilijker te onderscheiden van een normale griep of een blaasontsteking die thuis behandeld kunnen worden’, aldus Loots. ‘Bovendien wil je deze ouderen als huisarts indien mogelijk thuislaten in hun eigen omgeving. We wilden daarom wetenschappelijk onderzoeken hoe huisartsen de diagnose sepsis zo goed mogelijk kunnen inschatten met de mogelijkheden die ze tijdens een huisvisite hebben.’
Voldoende deelnemers
Bij het onderzoek nam vooral het includeren van voldoende deelnemende patiënten (uiteindelijk 357) veel tijd in beslag, om een aantal redenen. ‘Ten eerste gaat het vaak om ouderen die heel ziek zijn, waardoor de vereiste informed consent niet eenvoudig is. Daarnaast moeten er zorgverleners beschikbaar zijn voor het doen van onderzoeken. Zo is er een pool van laboratoriummedewerkers opgezet die als vrijwilligers konden worden ingezet om in de avonden en weekenden te prikken. En de chauffeurs van de deelnemende huisartsenposten waren bereid om de huisartsen te ondersteunen met de studiehandelingen. Dat heeft enorm geholpen en is misschien wel beslissend geweest voor de inclusie.’
Model om sepsis te voorspellen
Loots meldt met nadruk dat de belangrijkste uitkomst van zijn onderzoek een model is waarmee sepsis accuraat kan worden voorspeld bij patiënten die tijdens een visite van de huisartsenpost worden beoordeeld. ‘In de TeSD-IT-studie is een nieuwe score ontwikkeld, waarmee huisartsen op eenvoudige wijze een goede inschatting kunnen maken van de kans op sepsis bij acuut zieke volwassen patiënten.’
De volgende kenmerken maken deel uit van deze score:
– leeftijd boven de 65 jaar
– koorts
– lage bloeddruk
– versnelde hartslag
– laag zuurstofgehalte in het bloed
– bewustzijnsverandering
Geen rol voor POCT
Bloedonderzoek staat hier dus niet bij? ‘Dat was een verrassende uitkomst’, geeft Loots aan. ‘Ik had vooraf echt de overtuiging dat de bloedwaarden zouden bijdragen aan het stellen van de diagnose, dus was ik benieuwd welke dat zouden zijn. Het onderzoek toonde echter aan dat de geteste bloedwaardes geen klinische relevante toevoeging geven in combinatie met de andere metingen in het model.’ In tegenstelling tot wat eerder werd vermoed, blijkt een point-of-care-test dus géén onderdeel uit te maken van het model en bij verdenking op sepsis krijgen huisartsen dus niet het advies om routinematig bloedtesten te doen.
Verder onderzoek
Verder onderzoek is nodig om vast te stellen of met dit model de verwijzing van patiënten met mogelijke sepsis vanuit de eerste lijn daadwerkelijk verbetert. ‘Daartoe bereiden we een implementatieonderzoek voor om huisartsen te scholen’, vertelt Loots. ‘Het model is makkelijk toepasbaar voor huisartsen tijdens spoedvisites. Maar huisartsen kunnen alleen een goed beleid voeren als ze ook voldoende kennis van hebben van sepsis. Daarnaast is nog niet bekend of het gebruik van de nieuwe score ook kosteneffectief is. Ook dat willen we meenemen in het vervolgonderzoek, dat momenteel wordt voorbereid in een samenwerkingsverband van het UMC Utrecht, Radboudumc en Maastricht UMC+.’
