Thuis screenen op nierschade, levert dat gezondheidsvoordeel op voor de bevolking? En is het kosteneffectief? Om antwoord te krijgen op deze vragen vond een proefbevolkingsonderzoek plaats in regio Breda. Dit NierCheck-project heeft geleid tot identificatie van vele gevallen van nierschade en nog onbekende risicofactoren voor nierschade en hart- en vaatziekten. Er komt een vervolgonderzoek voor thuistesten bij ongeveer 160.000 mensen in vier regio’s, met als mogelijke uitkomst -op termijn- een nieuw landelijk bevolkingsonderzoek.
Het NierCheck-project is het eerste proefbevolkingsonderzoek ter wereld naar chronische nierschade. Het project onderzoekt of screenen op nierschade gezondheidsvoordeel oplevert voor de bevolking en of het (kosten)effectief is. In een steekproef zijn 15.000 mensen van 50 tot 75 jaar uitgenodigd voor een screening op nierschade in de thuissituatie. 7.900 deelnemers waren bereid om daaraan mee te werken.
Deze deelnemers controleerden zelf hun urine op albuminurie via twee methoden. Klassiek: via verzending van een urinemonster per post naar een laboratorium voor de bepaling. Of innovatief: met een dipstick en een app die de mate van albuminurie bepaalt. Deelnemers met een afwijkend testresultaat werden vervolgens uitgenodigd in een screeningsfaciliteit waar cardiovasculaire en metabole afwijkingen zoals hypertensie, hypercholesterolemie en diabetes in kaart werden gebracht.
Vroege opsporing
Het onderzoek laat zien dat, door de bevolking te screenen op eiwitverlies in de urine, mensen met nog niet ontdekte risicofactoren voor chronische nierschade en hart- en vaatziekten worden opgespoord, die baat hebben bij behandeling.
In de studie werden veel nieuwe gevallen van nierschade en risicofactoren voor nierschade en hart- en vaatziekten geïdentificeerd die nog niet bekend waren bij de patiënten zelf en bij hun behandelaars. En dat terwijl ze al wel tot eindorgaanschade hadden geleid in de vorm van verhoogde albuminurie. Deze mensen kregen een verwijzing naar de huisarts en de huisarts kreeg eveneens bericht.
Het vroeger opsporen is van groot belang. Nu al zijn er in Nederland in totaal 1,5 miljoen mensen met hart- en vaatziekten, 1,7 miljoen mensen met chronische nierschade en ruim 1 miljoen mensen met diabetes type 2. Dit aantal neemt de komende jaren naar verwachting toe, met een verder groeiende impact op vroegtijdige sterfte en de kwaliteit van leven.
Kanttekeningen
Een goede uitkomst dus. Desondanks zijn er enkele kanttekeningen te plaatsen bij de NierCheck-studie. Zo volgden sommige deelnemers niet het advies op om een vervolgafspraak te maken bij hun huisarts. Bovendien leidt deelname op vrijwillige basis waarschijnlijk tot een oververtegenwoordiging van mensen die bewust bezig zijn met hun gezondheid en die gezonder zijn dan de doorsnee van de bevolking. Dat kan de onderzoeksresultaten mogelijk iets vertekenen. Daarnaast bleek dat patiënten eerder geneigd waren tot deelname bij de eiwitbepaling via de klassieke manier, dus door het opsturen van een urinemonster. De respons in de groep met de app lag lager. Een verklaring daarvoor kan de leeftijdscategorie zijn. Andere deelnemers haakten af omdat ze hun persoonsgegevens moesten invoeren in het toestemmingsformulier voordat ze de app daadwerkelijk konden gebruiken.
Check@Home
Er komt een vervolgonderzoek, de Check@Home. Dit onderzoek borduurt voort op het NierCheck-onderzoek en bij de opzet is rekening gehouden met geconstateerde kanttekeningen. Zo wordt dit onderzoek ontwikkeld en uitgevoerd samen met burgers, óók uit kwetsbare groepen. In vier regio’s worden in totaal 160.000 mensen uit de leeftijdsgroep van 50 tot 75 jaar uitgenodigd voor een thuistest via het digitale Check@Home-platform. Er wordt gescreend op albuminurie, op atriumfibrilleren en vroege tekenen van diabetes en hartfalen. Wanneer er sprake is van afwijkingen, volgt onderzoek door een doktersassistent in een regionaal diagnostisch centrum; in een setting vergelijkbaar met een consultatiebureau. Daar wordt een cardiovasculair, renaal en metabool risicoprofiel opgesteld en zo nodig wordt gestart met de behandeling van de gevonden afwijkingen. Deze kunnen bestaan uit uit leefstijladviezen en/of medicatie. De behandeling vindt plaats volgens de NHG-standaarden en onder supervisie van een huisarts.
Een veelgehoord bezwaar voor een screeningsprogramma is dat het leidt tot medicalisering. Echter, in feite worden alleen de NHG-standaarden gevolgd en zijn er geen extra behandelingen buiten deze standaarden om. Het is wel de vraag wie die behandelingen moet gaan uitvoeren. Daarom wordt in een deelproject gekeken of het werkt om patiënten na thuisscreening in een gezondheidscentrum te onderzoeken en daar de eerste behandeling te geven. Zo kan hopelijk de eerste lijn worden ontlast. Dit deelonderzoek wordt samen met huisartsen opgezet en uitgevoerd.
Tijdige opsporing
Het uiteindelijke doel van het NierCheck- en het Check@Home-onderzoek is na te gaan of een landelijke screening op nier-, hart- en vaatziekten mogelijk is; aandoeningen die veel sterfgevallen veroorzaken. Dit kan kosteneffectief zijn, want met presymptomatisch screenen op albuminurie kunnen deze aandoeningen tijdig worden opgespoord en is bijtijds ingrijpen mogelijk om progressie van hart- en vaatziekten te voorkomen.
Subsidie
Het totale budget van het Check@Home project is 8,9 miljoen euro. Het onderzoek is mede mogelijk gemaakt door een subsidie van Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en financiële bijdragen van de Hartstichting, Nierstichting, Diabetes Fonds en verschillende private partners.
Partners
In het NierCheck-project werkte het UMCG samen met het Amphia Ziekenhuis, huisartsen uit de regio Breda, Healthy.io, Copernicus Interchange Technology en E-Zorg. De Nierstichting en het ministerie van Economische Zaken hebben het project gefinancierd.
Het Check@Home-consortium is een initiatief van de DCVA (Dutch CardioVascular Alliance). In het Check@Home-project werken verschillende Nederlandse UMC’s en universiteiten samen met de Hartstichting, de Nierstichting, het Diabetes Fonds en verschillende private partners.
