Bij het ouder worden neemt de nierfunctie geleidelijk af. Een belangrijk aandachtspunt bij het voorschrijven, want sommige geneesmiddelen kunnen bij een verminderde nierfunctie leiden tot ernstige bijwerkingen. Artsen zijn zelfs verplicht een afwijkende uitslag van een nierfunctietest te vermelden aan de apotheker van de patiënt. Echter: niet altijd is de nierfunctie bekend. Enkele jaren geleden voor Service Apotheek reden om het project ‘Nierfunctie prikken’ te starten. Apothekers werden in staat gesteld om aan de slag te gaan met POCT nierfunctie. Met deze sneltest is in enkele minuten het serumcreatininegehalte van de patiënt bepaald.
Doel van deze pilot was vooral te komen tot een goede uitwisseling van nierfunctiewaarden tussen huisarts en apotheek. “In een ideale situatie is een meting in de apotheek helemaal niet nodig”, stelt Petra Hoogland vast, apotheker farmaceutische zorg van Service Apotheek.
Maar ja: die ideale situatie is nog lang niet bereikt, hoewel er zeker sprake is van verbetering. Want met de toegenomen jaarlijkse controles bij de POH (praktijkondersteuner huisartsenzorg) zijn van steeds meer 70-plussers de nierfunctiewaarden bekend. Helaas niet altijd, terwijl bij 80% van de geneesmiddelen de nierfunctie van belang is. “En juist met antibiotica moet vaak nog dezelfde dag worden gestart”, merkt Kim van den Berge op, apotheker apotheek Zenderpark IJsselstein. “Met een POCT-meting kun je als apotheek snel de uitkomst bepalen en zo veilige zorg leveren. Dat past in onze taak als deskundig zorgverlener.”
Scholing en materialen
Voor haar reden om mee te doen aan het project als één van de 350 deelnemende apotheken. Service Apotheek zorgde voor scholing, waarna implementatie plaatsvond. Alle deelnemers kregen de beschikking over een eigen gevalideerde POCT-meter. Service Apotheek zorgde ook voor herpakking van de teststrips: van 50 stuks naar doosjes van 25 stuks. Na opening van het potje zijn de teststrips namelijk beperkt houdbaar.
Zeven antibiotica
Aan de hand van de ingevoerde medisch-farmaceutische beslisregels (MFB’s) voor zeven antibiotica volgde uit N-Control (de webapplicatie van Service Apotheek) bij patiënten met een verminderde nierfunctie een advies voor dosisaanpassing of vervanging. Of er kwam een melding dat er geen of geen recente (dat wil zeggen, ouder dan 13 maanden) nierfunctiewaarde was geregistreerd van een patiënt ouder dan 70 jaar. In dat geval probeerde de apotheker in eerste instantie de waarde alsnog te achterhalen. Leverde dat niets op, dan volgde een POCT-nierfunctietest.
Resultaten
Tijdens de projectperiode van 15 maanden hebben de apothekers 1.988 maal een POCT nierfunctie uitgevoerd en in 152 gevallen was er sprake van een verminderde nierfunctie: ofwel bij 1 op de 11 POCT-metingen. In totaal zijn er 6.100 (!) recepten aangepast. Tevens is er sprake van een betere uitwisseling van de nierfunctiewaarden: er zijn in de looptijd van het project drie maal zoveel nierfuncties bekend in de apotheek. En… ook zeer zinvol, er ontstond meer bekendheid bij het brede publiek over het belang van de nierfunctie. Dit dankzij twee specials van het magazine Leef van Service Apotheek, die in samenwerking met de Nierstichting zijn uitgebracht.
In eerste instantie vergoedde VGZ de kosten van het project, naderhand volgden Menzis, De Friesland en CZ. Een win/win-situatie, want naast extra patiëntveiligheid, voorkomt het beschikbaar hebben van de nierfunctiewaarden in de apotheek onnodige ziekenhuisopnames. Een effectiviteitsstudie toont aan dat controle op de nierfunctie bij de afgifte van de zeven antibiotica leidt tot een besparing van € 86 per patiënt, ofwel landelijk € 20 miljoen.
Vervolg
Helaas is de vergoeding vanuit de verzekeraars voor POCT nierfunctie gestopt. Desondanks zijn enkele apothekers doorgegaan met het meten van de nierfunctie, waaronder Kim van den Berge. “Het gaat slechts om één tot twee patiënten per maand”, geeft ze aan, “maar desondanks vind ik het zinvol. We hebben al diverse malen daardoor een aanpassing doorgevoerd in de medicatie. Mensen merken het niet als hun nierfunctie verminderd is, en nog steeds is niet altijd de waarde bekend. Met de POCT nierfunctie kun je snel handelen als er geen recente waarde beschikbaar is. Bij medicatie die gelijk moet worden gestart, kun je niet een paar dagen wachten op een laboratoriumuitslag.” Ze benadrukt dat voldoende kennis van de nierfunctie daarbij noodzakelijk is. “In onze apotheek zijn meerdere medewerkers daarin geschoold en samen bepalen we of we al of geen meting uitvoeren. En bij een uitslag bespreken we de interpretatie van de waarde. Is er sprake van overgewicht? Heeft de patiënt weinig spierweefsel? Het gaat echt om zorg op maat.”
Persoonlijke zorg
De teststrips zijn overigens vrij prijzig. Van den Berge: “Er zou een mogelijkheid moeten zijn voor vergoeding van de teststrips of in ieder geval verkrijgbaar in kleinere aantallen. Met Service Apotheek bekijken we momenteel of we deze kunnen delen met een andere apotheek, want een aangebroken potje maken wij binnen de houdbaarheidstermijn niet op.” Ze besluit: “Ik ben blij dat Service Apotheek indertijd met de pilot is gestart. Daarmee is het belang van inzicht in de nierfunctiewaarde in combinatie met medicatie goed op de kaart gezet. En zelf zie ik POCT-meting in de apotheek echt als meerwaarde.”
Gerda van Beek