Op het vliegveld van Dubai werd consequent op COVID-19 gecontroleerd. Passagiers moesten eerst meewerken aan een point-of-care-PCR-test en vervolgens ontvingen ze een twintig minuten later de boardingpass, uiteraard alleen bij een negatieve uitslag. Real-time zekerheid, dus. Toen Star-SHL sectordirecteur Madelein Leegwater daarmee werd geconfronteerd, was haar interesse gewekt. Wat kunnen deze sneltesten betekenen voor ons land?
Star-SHL-consulent en klinisch chemicus Gijs de Kort ging hiermee aan de slag, te beginnen met de vraag welke POCT-PCR-testen er op de markt zijn. ‘Dan stuit je op mooie technieken; echt goed bruikbare alternatieven die betrouwbare resultaten opleveren’, stelt hij vast.
Van stap te ver tot gewenst
In april 2020 publiceerde het NTvG (Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde) nog een artikel met de strekking dat POCT bij COVID-19 nog een stap te ver zou zijn en raadde het NHG (Nederlands Huisartsen Genootschap) deze POCT-tests voor de huisartsenpraktijk vooralsnog af. Echter: net zoals met de pandemie zelf, gaan ook deze ontwikkelingen razendsnel. In oktober 2020 vermeldt het RIVM dat de eerste resultaten van de corona-antigeensneltesten veelbelovend zijn. In februari 2021 stelt het NHG dat, indien het voor de snelle diagnose gewenst is, de huisarts een antigeensneltest kan gebruiken. Sinds mei 2021 publiceert de Europese Commissie een gemeenschappelijke lijst met SARS-CoV-2-antigeentesten, waaronder ook een lijst van sneltesten. De achtste update is op 8 december 2021 gepubliceerd.
Ingebed in kwaliteitssysteem
Dit alles heeft echter het gebruik van POCT-COVID-19-PCR-testen in ons land niet zeer sterk doen toenemen. ‘Dat klopt’, stelt De Kort. ‘Point-of-care is al snel verdacht vanuit het idee dat een test buiten een laboratorium niet goed kan worden uitgevoerd. Deels begrijpelijk, want een point-of-care-test houdt meer in dan alleen de aanschaf van een apparaat, dat vervolgens ergens plaatsen en de uitslag aflezen. Er is veel meer nodig voor een veilige en betrouwbare inzet. Gebruikers beseffen dat vaak niet en tegen hen wil ik ook nadrukkelijk zeggen: ‘Bezint eer gij begint’. Echter, als de POCT wordt ingezet in een omgeving waar dat zinvol is, en deze is ingebed in een goed kwaliteitssysteem, kan het beslist veel voordeel bieden.’
Drie leveranciers
De Kort kwam in zijn verkenning uit op drie grote leveranciers: Roche, Abbott en Cepheid. ‘Het gaat in alle gevallen om betrouwbare testen. Technisch gezien bestaan er onderling verschillen in de systemen. Zo leidt de isotherme-methode van Abott tot een uitslag binnen een kwartier; de identificatie van het RNA -de methode van GeneXpert van Cepheid- vergt een klein half uurtje. Voor de juiste keuze telt niet alleen het prijskaartje, maar moet met meer aspecten rekening worden gehouden. We bieden uiteraard ondersteuning in de afweging om te komen tot de beste prijs/prestatie-verhouding voor een geïnteresseerde organisatie.’
GGZ- en VVT-instellingen
Voor welke organisaties kan de inzet van een point-of-care-COVID-19-test dan interessant zijn? En waarom? ‘Vooralsnog voor GGZ-instellingen en de verzorgings- en verpleeghuizen’, benadrukt Leegwater. ‘Zowel voor bewoners als voor het personeel is het van groot belang te weten hoe het ervoor staat. Eén ding is namelijk inmiddels wel duidelijk: COVID zal nog lang het dagelijks leven beheersen. Voor de instellingen is het essentieel om een uitbraak te voorkomen. Een point-of-care-PCR-test toont direct aan of er sprake is van besmetting of niet en dat met een zeer hoge mate van betrouwbaarheid. Bij zelftesten is zo’n 20 procent ten onrechte negatief, dat is echt een te hoog risico voor een organisatie. Met een real-time-uitslag kunnen direct en adequaat de juiste maatregelen worden getroffen. En, eveneens van groot belang: medewerkers hoeven dus niet thuis de uitslag van een reguliere CPR-test af te wachten. Dat voorkomt enorm veel personeelsuitval.’ Met nadruk: ‘Dat maakt écht het verschil, dit voorkomt onnodig inhuren van tijdelijke, dure, invalkrachten.’
Apparatuur, technologie en logistiek
‘Het gaat om zinnige zorg op de juiste plek’, vult De Kort aan. ‘Dat staat in ons aanbod centraal. We dragen zorg voor het volledige kwaliteitssysteem. Star-SHL heeft een POCT-team van tien medewerkers en daarbij staat de microbioloog borg voor de kwaliteit. De POCT-PCR-tests die we aanbieden, zijn gevalideerd. We verzorgen de certificering, de kwaliteitscontrole, de scholing en de ICT-connectie.’ Dat laatste is vaak een puzzel, zo is de ervaring. ‘Er moet sprake zijn van een soepele communicatie tussen de verschillende systemen. Daarbij is er ook de plicht om elke positieve uitslag te melden bij het RIVM. Kortom, niet alleen de apparatuur, maar eveneens de technologie en logistiek eromheen moeten correct functioneren. Pas dan is het systeem gebruiksklaar.’
Onverwachte hoek
In het verhaal ontbreken nu de huisartsen. ‘Klopt’, erkent Leegwater. ‘Mogelijk is inzet van deze sneltest voor hen nu minder interessant. Ik verwacht dat ze patiënten met verdenking op COVID liever direct doorverwijzen naar de GGD. Anderzijds kan het voor huisartsenposten of grote huisartsenpraktijken juist wél zeer zinvol zijn. Uiteraard is het aan de professionals om deze afweging te maken. De mogelijkheid is er nu.’ Glimlachend besluit zij: ‘We hebben wel een verzoek ontvangen uit een hoek waar we zelf niet aan hebben gedacht, namelijk de zeevarenden. Daar hebben we inmiddels de eerste apparatuur geplaatst.’
