Thuistesten bij soa’s (seksueel overdraagbare aandoeningen) zijn in opmars. Ze kunnen thuis worden gedaan, zodat de privacy en anonimiteit gewaarborgd zijn. Er zijn twee soorten thuistesten: doe-het-zelftests en zelfafnametests. De betrouwbaarheid varieert echter van gering tot (bij de doe-het-zelftests) zelfs nihil.
Volgens een zeer voorzichtige schatting van het RIVM worden er jaarlijks zeker zo’n 50.000 online soa-thuistests gedaan. Zelfdiagnostiek kan een belangrijke bijdrage leveren aan vroege opsporing en tijdige behandeling, want een soa kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen. Maar dan zijn goede informatie vooraf, een betrouwbare uitslag en een passend advies over het vervolgtraject een vereiste.
Doe-het-zelf-test
In drogisterijen en op internet is een keur aan doe-het-zelftests te koop. Daarbij neemt de persoon zelf het materiaal af, voert de test uit en leest de resultaten af. ‘Deze testen zijn als Russische roulette qua uitslag’, stelt Hanna Bos, arts infectieziektebestrijding en medisch expert bij Soa Aids Nederland. ‘Onder de doe-het-zelftests is géén enkele betrouwbare’, benadrukt ze. Voor soa’s veroorzaakt door een bacterie, zoals chlamydia, gonorroe en syfilis, zijn deze doe-het-zelftesten dan ook stellig af te raden. Voor hiv, een virus, is er wel een betrouwbare doe-het-zelftest op de markt te koop bij apotheken. Apothekers kunnen daarbij de benodigde informatie geven over juist gebruik van deze hiv-zelftest.
Zelfafnametest
Bij een zelfafnametest neemt de testpersoon zelf het materiaal af, bijvoorbeeld met een uitstrijkje, een druppel bloed of urine, dat verschilt per soa. Dit wordt vervolgens verstuurd naar een gecertificeerd laboratorium dat het materiaal beoordeelt en de uitslag doorgeeft. Het is essentieel dat het sample op correcte wijze en bij de juiste plek(ken) wordt afgenomen. Het materiaal moet op de juiste wijze worden bewaard en verstuurd (nooit op vrijdag of zaterdag). Let op: lang niet alle bestaande zelfafnametests zijn geschikt. Soa Aids Nederland heeft er twintig getest, en daarvan voldoen er slechts vijf aan de normen.
Het verdient uiteraard de voorkeur dat mensen met vragen of een verdenking van een soa naar een zorgprofessional of -instantie gaan. Zoals een huisarts, een Centrum voor Seksuele Gezondheid of GGD. De test aldaar is betrouwbaar en personen krijgen advies op maat, op basis van een goede anamnese en volgens de richtlijnen. Bij de GGD mogen jongeren tot en met 24 jaar één keer per jaar gratis een test voor de zekerheid doen. Toch geven veel mensen de voorkeur aan een thuistest, vanwege de anonimiteit. Soa Aids Nederland biedt veel informatie op haar website, onder andere een digitale check om te bepalen of een soa-test nodig is en een aantal adressen voor het bestellen van een betrouwbare soa-thuisafnametest.
Point-of-care-testing
Laagdrempelig testen met een snelle uitslag is belangrijk in de soa-bestrijding. Laboratoria en grote soa-poliklinieken beschikken al over apparatuur die binnen 90 minuten of zelfs in 30 minuten een betrouwbare PCR-uitslag biedt.
Zo zou een simpele ‘point of care’ (POC)-test die in de huisartsenpraktijk meteen kan worden afgelezen uiterst handig zijn voor snelle diagnostiek en behandeling van infecties met chlamydia trachomatis. Uit een cochrane review van 2020 blijkt echter dat deze sneltests (nog) niet betrouwbaar zijn en worden daarom vooralsnog afgeraden. Zie de publicatie Rapid point of care test for detecting urogenital Chlamydia trachomatis infection op Pubmed of het artikel op POCT.nl.
