Artificiële Intelligentie (AI) is de meest invloedrijke systeemtechnologie van dit moment. Met enorm veel potentie voor toepassingen in de zorg. Kunstmatige intelligentie zal de arts weliswaar niet vervangen, zorg blijft altijd mensenwerk. Wel zal de zorg door AI veranderen. Inzet van AI kan bijvoorbeeld leiden tot snellere diagnoses, betere screening en meer persoonsgerichte zorg. Ook is AI onmisbaar voor de ontwikkeling van point-of-care-testing.
Kunstmatige intelligentie in de zorg wordt op tal van manieren ingezet. Van voorspellingsmodellen voor ziektebeelden, beeld- en spraakherkenning, automatiseren van repetitieve taken, tot het inzichtelijk maken van complexe stuurinformatie. Het merendeel van de Nederlandse ziekenhuizen houdt zich al bezig met AI om te komen tot betere kwaliteit van zorg, zo blijkt uit de AI-monitor ziekenhuizen 2023. Daarin zijn de ontwikkelingen in kaart gebracht en zijn twee ziekenhuizen uitgelicht. Uit de monitor blijkt dat de meeste AI-toepassingen nu nog worden ingezet op het gebied van diagnostiek.
AI en POCT
Voor de ontwikkeling van point-of-care-testing (POCT) is AI onmisbaar. Op deze website hebben we hierover al eerder een artikel gepubliceerd. In de wetenschappelijke publicatie Artificial Intelligence in Point-of-Care Testing (2023) komt dit eveneens naar voren. De onderzoekers belichten daarin enkele belangrijke voorbeelden waarbij AI-ontwikkelingen het POCT-vakgebied faciliteert.
AI en organisaties
Tal van organisaties en bedrijven houden zich bezig met AI in de zorg. Zo is in 2019 de Nederlandse AI Coalitie opgezet (NL AIC) opgericht, een publiek-privaat samenwerkingsverband om AI-ontwikkelingen in Nederland te versnellen en met elkaar te verbinden. De werkgroep Gezondheid en Zorg van deze Coalitie heeft een manifest uitgebracht met als titel Aan de slag met AI-toepassingen om gezondheid en zorg te verbeteren (2021). TU Delft heeft ‘AI voor gezondheid & zorg’ als onderzoeksfocusthema. Met daarbij vier AI-onderzoeksdoelstellingen. TNO richt zich vooral op AI als voorspellende factor voor preventieve zorg: op basis van gezondheidsdata de kans voorspellen op een bepaalde ziekte of aandoening.
In Amsterdam is in 2019 Amsterdam AI, technology for people opgericht. De inzet is Responsible AI binnen een groot aantal domeinen, waaronder Health, waarbij o.a. Amsterdam UMC, Antoni van Leeuwenhoek/Nederlands Kanker Instituut, Sanquin en het Nederlandse Instituut voor Neuroscience zijn betrokken.
AI en toepassingen
Kunstmatige intelligentie verovert de zorg, zo constateerde de Volkskrant in een uitgebreid artikel. Met daarin enkele heldere voorbeelden, zoals het gebruik van een heup-echo op de mobiele telefoon van de jeugdarts.
Santeon ziekenhuizen zetten kunstmatige intelligentie in als hulp op de IC. Met een ‘slim’ model wordt de kans berekend dat een patiënt opnieuw op de IC wordt opgenomen of komt te overlijden na ontslag. Dit gebeurde eerst in een onderzoekssetting, inmiddels is dit breed geïmplementeerd.
Onderzoekers van UMC Utrecht ontwikkelden een nieuw deep-learning-algoritme, om het type hersentumor al tijdens de operatie vast te stellen. Dat kan binnen anderhalf uur, waar dat nu nog een week duurt. Daardoor kan de neurochirurg al tijdens de operatie het operatieplan kan aanpassen. Onderzoekers van UMC Utrecht, het Prinses Máxima Centrum en Amsterdam UMC hebben hierover gepubliceerd in Nature.
Kunstmatige intelligentie is beter in het screenen op borstkanker dan radiologen, blijkt uit een grootschalig Zweeds onderzoek waaraan ruim 80.000 vrouwen meededen. De software, gemaakt door het Nederlandse bedrijf ScreenPoint Medical (een spin-off van het Radboudumc) en getraind op honderdduizenden borstscans, herkent vaker borstkanker dan radiologen en constateert ook minder valse positieven.
Er is een AI data-gedreven voorspellingsmodel ontwikkeld en internationaal gevalideerd voor oudere patiënten met een gebroken heup. Dit model is accuraat in het preoperatief inschatten van mortaliteit en het ontwikkelen van een postoperatief delier bij de oudere kwetsbare patiënt.
AI en startende onderzoeken
Het Expertisecentrum Zorgalgoritmen is in vier ziekenhuizen gestart met het testen van een set algoritmen om te kunnen voorspellen of een patiënt in de wachtkamer van de spoedeisende hulp wordt opgenomen of weer naar huis mag.
Dit jaar start een Nederlands onderzoek om met AI automatisch tumorvolume te berekenen voor patiënten met darmkanker die naar de lever is uitgezaaid. De totale tumorvolume is voorspellend voor de overleving van de patiënt. Het berekenen van totaal tumorvolume is echter moeilijk en tijdrovend, maar dat kan wel met behulp van AI.
AI en passende zorg
Deze lijst kan moeiteloos worden uitgebreid met talloze andere toepassingen van AI in de zorg en wetenschappelijke onderzoeken met behulp van AI. Het Zorginstituut Nederland ziet deze ontwikkelingen ook, maar is er niet gerust op dat het altijd gaat om ‘passende zorg’. Zij stelt in haar rapport Artificiële intelligentie en passende zorg (2022) dat AI-toepassingen vooral aanvullend lijken te worden ingezet, bovenop of naast de bestaande zorgprocessen, in plaats als onderdeel van een veranderd zorgproces. ‘Alleen inzet van AI mét transformatie leidt tot passende zorg’, aldus het Zorginstituut.
Gerda van Beek
