Wie in de appstores van Google of Apple op zoek gaat naar apps voor mensen met diabetes, stuit op honderden mogelijkheden. Dat maakt de keuze voor patiënten en zorgverleners er niet makkelijker op. Toch neemt de populariteit van deze apps steeds verder toe. Wat leveren diabetesapps op voor de (zelf)zorg bij diabetes?
Een inventarisatie in 2015 van het wetenschappelijke tijdschrift Journal of Medical Systems leverde 65 apps voor diabetesmanagement op.1 Het Diabetes Fonds vond in 2018 bij een zoekactie bijna 200 apps.2 Nu gaat het aantal voor Google Play al richting de 250. De ene app is uiteraard de andere niet. Het meest voor de hand liggend zijn apps waarin bloedglucosewaarden kunnen worden opgeslagen. In deze apps kan iemand met diabetes gemakkelijk trends bijhouden, meer inzicht krijgen in factoren die deze trends beïnvloeden en daar het zelfmanagement op aanpassen. Over het algemeen is handmatige invoer nodig bij patiënten die meten met een vingerprik. Daarnaast zijn er apps die rechtstreeks draadloos kunnen worden verbonden met een glucosesensor, zoals een Flash Glucose Meter (bijvoorbeeld de FreeStyle Libre, die meet wanneer de gebruiker zijn glucosewaarde wil weten), een CGM (Continu Glucose Meter, die elke paar minuten meet) of een glucosemeter op basis van een vingerprik. Een voorbeeld hiervan is de nieuwste versie van de Accuchek van Roche die draadloos verbonden is aan de MySugr app. Er zijn daarnaast veel apps met informatie over voeding en beweging, waarmee de patiënt aan doelen kan werken. De apps vervullen op deze manier de rol van leefstijlcoach gericht op diabetes. Combinaties van functies op het gebied van voeding, beweging en glucosemonitoring komen ook veel voor, maar deze apps zijn vaak niet voor alle functies geoptimaliseerd. De kosten van diabetesapps lopen uiteen: sommige zijn gratis en kunnen advertenties en in-app-aankopen bevatten en andere zijn alleen tegen maandelijkse kosten te gebruiken. Apps gekoppeld aan een glucosesensor zijn voor gebruikers vaak wel gratis. Het gebruik van CGMs, net als van insulinepompen, wordt door verzekeraars echter alleen vergoed onder strikte voorwaarden, zoals diabetes type 1 met sterke schommelingen in de bloedsuikers of hypo-unawareness.
Nederlandstalige populaire apps
Het zal uiteraard persoonlijk zijn welke app voor iemand de voorkeur heeft, maar er zijn wel algemene adviezen te geven. Het is altijd aan te raden te kijken naar het aantal downloads, gemiddelde beoordeling en het aantal reviews waarop het cijfer gebaseerd is. De Digitale Zorg Gids maakte in 2017 een top 3 van de meest gedownloade en best beoordeelde apps.3 Daarin staan twee Nederlandstalige apps mySugr en Diabetes:M. Deze apps zijn nog steeds erg populair. Bij beide apps is het mogelijk om overzichten te downloaden en die te delen met de zorgverlener. De overzichten uit de apps kunnen vervolgens worden gebruikt in de gesprekken tussen patiënt en zorgverlener.
Aanvullende informatie
Een mogelijk voordeel van een app voor glucosemonitoring is het bijhouden van meer verschillende parameters voor het diabetesmanagement. Met de bloedsuikerwaarden uit vingerprikken of vanuit de CGM kan een app bijvoorbeeld eenvoudig de gemiddelde bloedsuiker en Time in Range berekenen. Waar de uitslag van de HbA1c-meting in principe altijd een verrassing is, omdat deze achteraf wordt bepaald, is de gemiddelde bloedsuiker en de Time in Range met een app continu bij te houden door de patiënt. Dit geeft daarom aanvullende informatie die in ieder geval voor een deel van de patiënten van belang kan zijn. Hoe hoger iemands HbA1c, hoe lager vanzelfsprekend de Time in Range is. Dan is het eerste streven om de HbA1c te verlagen. Is de HbA1c echter niet te hoog, dan kunnen de bloedsuikers nog wel sterk variabel zijn. Iemand met veel hypers en hypo’s kan een uitstekend HbA1c hebben, maar een lage Time in Range. De Time in Range is ook een voorspeller voor het ontstaan van complicaties. Het aantal metingen bepaalt hierbij hoe nauwkeurig de Time in Range te bepalen is en dus ook hoe groot de toegevoegde waarde is voor het gebruik van deze parameter voor het bijstellen van de behandeling. Een app kan dus een hulpmiddel zijn om dit soort parameters inzichtelijk te maken.
Afname hypers en hypo’s
Diverse onderzoeken van de afgelopen jaren lieten zien welke voordelen apps kunnen bieden voor het verbeteren van de diabeteszorg. In een Duitse studie uit 2019 is het gebruik van diabetesapps door mensen met diabetes type 1 en 2 geïnventariseerd.4 Van alle 1682 deelnemers, geworven via Facebook en patiëntenfora, bleek onder de mensen met diabetes type 1 ongeveer 52% een app te gebruiken tegenover 33% van de mensen met diabetes type 2. Het populairst waren mySugr en apps die bij glucosesensors horen, zoals Dexcom, Freestyle Libre en Xdrip+. Ook kwamen er uit deze studie significante verschillen naar voren in scores op diabetesmanagement. Appgebruikers uit beide groepen scoorden namelijk beter op het gebied van zelfmanagement, zowel voor glucosemonitoring als voor voeding en beweging. Scores voor factoren als voetzorg en roken veranderden niet. Dezelfde onderzoekers keken ook naar factoren die geassocieerd waren met hypo’s en hypers.5 Bij diabetes type 1 kwam hypoglykemie minder voor bij gebruik van CGMs, die vaak een app hebben. Voor hypoglykemieafname bij gebruik van een CGM is ook in veel andere onderzoeken bewijs gevonden. Gebruik van apps door mensen met diabetes type 2 was geassocieerd met minder gevallen van hyperglykemie. De onderzoekers trokken de conclusie dat diabetes apps, CGM en educatie gericht op het verminderen van zorgen over zelfmanagement en het verbeteren van het dieet en het zelfvertrouwen, helpen om de bloedsuiker onder controle te houden. Een review uit 2021 waarin 27 studies met in totaal 2887 patiënten zijn opgenomen, liet zien dat ook de HbA1c-waarde bij diabetes type 1 en type 2 significant verbeterde bij gebruik van een diabetesapp.6 Een kwalitatief onderzoek uit Australië legt tot slot een aantal barrières bloot voor het gebruik van diabetesapps specifiek bij mensen met diabetes type 2.7 Behalve onbekendheid met dit type apps, speelden ook de perceptie van de ernst van de ziekte, gezondheidskennis en technische kennis mee.
Koppeling met insulinepomp en glucosesensor
De ontwikkelingen op het gebied van diabetesapps zijn niet los te zien van de ontwikkelingen richting het automatiseren van de diabeteszelfzorg. Zoals uit het eerder genoemde Duitse onderzoek al blijkt, zijn apps gekoppeld aan glucosesensoren het populairst. Voor het uitlezen van de sensor is er dan ook een ontwikkeling gaande van losse apparaatjes naar apps voor op de smartphone. Volgens een recent overzicht van het Diabetes Fonds8 hebben zes insulinepompen een ingebouwde glucosesensor: MiniMed 640G, MiniMed 670G, MiniMed 780G, Paradigm Veo 754 (allemaal van Medtronic), AccuChek Insight (van Roche), t:slim X2TM Insulin Pump (van Tandem Diabetes Care). De nieuwste versies van deze pompen werken met een app. Dit zijn de MiniMed 780G en de AccuChekInsight. Een andere pomp, de t:slim X2TM Insulin Pump heeft alleen een demo-app voor patiënten die deze pomp overwegen.
Insulinepompen met gekoppelde of ingebouwde sensoren bewegen zich in de richting van een kunstmatige alvleesklier. Deze apparaten maken gebruik van zelflerende algoritmes om hypers en hypo’s te voorkomen. Een volledig automatische kunstalvleesklier is nog niet op de markt, maar de eerder genoemde MiniMed 780G en de AccuChek Insight functioneren als een hybrid closed loop. Buiten de maaltijden om zijn deze apparaten in staat om de bloedsuiker automatisch te regelen. Voorafgaand aan de maaltijd moet de gebruiker echter nog handmatig een bolus geven. Deze twee hybrid closed loop systemen zijn vorig jaar en dit jaar op de markt gekomen. Zij werden voorafgegaan door apps waarmee gebruikers een dergelijk systeem zelf kunnen bouwen met hun insulinepomp en CGM. Dit wordt niet ondersteund door de fabrikanten van de pompen en sensoren. Wereldwijd maken enkele duizenden mensen met diabetes type 1 gebruik van dit soort zelfbouwsystemen, in Nederland gaat het waarschijnlijk om tientallen. Deze apps vereisen veel meer technische kennis van de gebruiker dan alle andere diabetesapps.
In de huisartsenpraktijk
Voor het overgrote deel van de patiënten met diabetes in de huisartsenpraktijk zal het gebruik van apps echter gericht zijn op de glucosemonitoring, het delen van gegevens met zorgverleners en het coachen met leefstijladviezen. Het toekomstperspectief is een app die ook verbonden is met het patiëntendossier van de huisartsenpraktijk en het ziekenhuis en waaraan ook andere POCT-apparaten gekoppeld kunnen worden. Via zo’n app kan een huisarts, praktijkondersteuner of verpleegkundige straks meekijken met de (glucose)waarden en contact opnemen met de patiënt bij afwijkende waarden. Zolang de waarden goed zijn en de patiënt geen vragen heeft, kan het doktersbezoek dan omlaaggaan in frequentie.
- Brzan, P.P., Rotman, E., Pajnkihar, M. et al. Mobile Applications for Control and Self Management of Diabetes: A Systematic Review. J Med Syst 40, 210 (2016). https://doi.org/10.1007/s10916-016-0564-8. Epub 2016 Aug 13. PMID: 27520615
- https://www.diabetestype1.nl/bibliotheek/dagelijks-leven/247-diabetes-type-1-managen-met-apps
- https://www.digitalezorggids.nl/blog/wat-zijn-de-meest-gedownloade-diabetes-apps
- Kebede MM and Pischke CR (2019) Popular Diabetes Apps and the Impact of Diabetes App Use on Self-Care Behaviour: A Survey Among the Digital Community of Persons With Diabetes on Social Media. Front. Endocrinol. 10:135. https://doi.org/10.3389/fendo.2019.00135
- Kebede MM, Schuett C, Pischke CR. The Role of Continuous Glucose Monitoring, Diabetes Smartphone Applications, and Self-Care Behavior in Glycemic Control: Results of a Multi-National Online Survey. J Clin Med. 2019 Jan 17;8(1):109. https://doi.org/10.3390/jcm8010109. PMID: 30658463; PMCID: PMC6352012
- Eberle C, Löhnert M, Stichling S. Effectiveness of Disease-Specific mHealth Apps in Patients With Diabetes Mellitus: Scoping Review. JMIR Mhealth Uhealth. 2021 Feb 15;9(2):e23477. https://doi.org/10.2196/23477. PMID: 33587045; PMCID: PMC7920757
- Jeffrey B, Bagala M, Creighton A, Leavey T, Nicholls S, Wood C, Longman J, Barker J, Pit S. Mobile phone applications and their use in the self-management of Type 2 Diabetes Mellitus: a qualitative study among app users and non-app users. Diabetol Metab Syndr. 2019 Oct 16;11:84. https://doi.org/10.1186/s13098-019-0480-4. PMID: 31636719; PMCID: PMC6794726
- https://www.diabetestype1.nl/bibliotheek/behandeling/390-insulinepompen-welke-zijn-er-en-welke-past-bij-jou#minimed-780g-van-medtronic
Tekst: Pauline van Schayck
Met dank aan meelezer dr. ir. Madeleen de Geus-Bosma (Klinisch Chemicus)
