Naar aanleiding van enkele incidenten heeft in 2008 de Inspectie voor de Gezondheidszorg alle Nederlandse ziekenhuizen aanbevelingen gestuurd om het veilig gebruik van POC-testen te bevorderen. Deze aanbevelingen voor de borging van kwaliteit en veiligheid zijn opgevolgd, zo blijkt RIVM-onderzoek uit 2013. Zo hebben veel ziekenhuizen een POCT-coördinator aangesteld. Waaronder ook het Ziekenhuis Gelderse Vallei.
Twan Peeters had al diverse functies in de ziekenhuislaboratoria vervuld toen er de vacature kwam voor POCT-coördinator. “Een uitdaging”, glimlacht hij, terugdenkend aan de beginperiode. “Het was geen bestaande functie, dus ik moest deze zelf inrichten. Uiteraard op basis van de functie-eisen, zoals onder andere opgesteld door het NVKC (Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde), maar de concrete invulling is uiteraard in elk ziekenhuis anders.
Glucosemeters
“De werkzaamheden spitsten zich in eerste instantie met name toe op de glucosebepaling”, geeft hij aan. “In die tijd vond net de overstap plaats naar het gebruik van een POCT glucosemeter. We hebben eerst uitgebreid onderzoek gedaan naar de verschillende keuzemogelijkheden en na een validatieproces uiteindelijk gekozen voor de Hemocue glucosemeter. Voor het gebruik daarvan is een protocol opgesteld. Deze meters moesten worden gekoppeld aan het ziekenhuisnetwerk en ons laboratorium informatiesysteem. Het ziekenhuispersoneel mag alleen met deze meters werken na adequate scholing en bevoegd-verklaring. Omdat alleen vakbekwame laboratoriummedewerkers deze training mochten geven, hebben we met ons team zo’n 1000 zorgprofessionals geschoold.”
CRP-sneltest
De tweede grote klus was het uitzetten van de CRP-sneltest in de eerste lijn: de C-reactief Proteïne test. “Deze POCT ondersteunt huisartsen in het bepalen of er sprake is van een bacteriële infectie bij hoesten of bronchitis en voorkomt onnodig voorschrijven van antibiotica”, licht Peeters kort toe. “In de strijd tegen multiresistentie voor antibiotica is dit van groot belang. Doktersassistenten, praktijkondersteuners en huisartsen kunnen met de uitslag van de sneltest aantonen dat antibiotica niet nodig is en dat helpt enorm om de patiënt daarvan te overtuigen. In de regio zijn we indertijd gestart met een pilot van vijf huisartsenpraktijken, waarvan we de assistenten hebben getraind in de uitvoering van de analyse. De evaluatie toonde aan dat de praktijken unaniem tevreden waren. Daarna hebben we deze service breed uitgezet in de regio, voor alle geïnteresseerde huisartsenpraktijken.” Dat dit er veel waren, had alles te maken met het feit dat CRP-analyse inmiddels kon worden gedeclareerd bij de zorgverzekeraar. “Huisartsen konden daardoor kostendekkend werken met deze POCT-test.”
Complete service
Het laboratorium van Ziekenhuis Gelderse Vallei biedt huisartsen het volledige pakket. Peeters: “Dat begint met het validatieproces gebaseerd op de ISO-criteria. Voor de POCT geldt, naast de laboratoriumnorm 15189, de ISO-norm 22870. Dat toont aan hoe zwaarwegend het is. Als de uitkomsten van de patiëntvergelijkingen en controles binnen de vastgestelde criteria vallen, wordt het betreffende apparaat goedgekeurd voor ingebruikname door de verantwoordelijk klinisch chemicus. Alle andere apparaten van hetzelfde type ondergaan vervolgens een zogenaamde acceptatietest. De acceptatietest betreft ook een patiëntvergelijk, maar dan in een verkorte vorm. Voor de POCT-service in de eerste lijn verzorgen we alles rondom de installatie van het apparaat, de inwerktraining, het competent houden van het personeel, de levering van de benodigde reagentia, toubleshooting, plaatsing leenapparatuur bij een gemeld defect, etc. Daarnaast houden we meerdere malen kwaliteitscontroles. Daarbij vergelijken we ook bloedmonsters met referentieapparatuur in ons laboratorium. Kortom: de complete service.”
Kosten-batenanalyse
Als POCT-coördinator is Peeters onder meer verantwoordelijk voor de praktische toepassing van POCT, het onderhoud van de apparatuur, de organisatie van de kwaliteitscontroles, informatie met betrekking tot de apparatuur en de bevoegde gebruikers, het contact met leveranciers, de scholing, en de koppelingen met de systemen, en dergelijke.
Tevens is hij betrokken bij keuzes voor nieuwe POCT in of buiten de organisatie. “De vraag komt meestal van een specialist. Er is zeker behoefte aan nieuwe POCT-mogelijkheden. Gezien de beperkte budgetten vindt wel steeds een grondige kosten-batenanalyse plaats. Wat is de meerwaarde van het verschil in tijd tussen uitslag van de point-of-care-test en een reguliere lab-uitslag? POCT is over het algemeen fors duurder. Daarnaast moeten alle medewerkers scholing volgen en geautoriseerd worden en blijven. Voor aanschaf moet er sprake zijn van balans tussen de kosten en de baten.”
Ziekenhuis Gelderse Vallei beschikt uiteraard over diverse POC-testen: “zoals de glucoseanalyser op alle klinische afdelingen, een HbAC-1-analyser op de interne en kinderpoli, een bloedgasanalyser op de verloskamers, de fibronectinetest bij dreigende vroeggeboorte, urinestriplezers, Hb-meters, en transcutane bilirubinemeter op neonatologie. En deze opsomming is echt niet compleet.”
Toename
Peeters besluit: “Mijn overtuiging is dat het aantal POC-testen zeker zal toenemen, zowel in de tweede als in de eerste lijn. De behoefte voor snelle bepalingen neemt toe. Echter: aanschaf van POCT’s wordt mede bepaald door de financiering en daarmee dus ook door de opstelling van zorgverzekeraars. De mogelijkheden zijn er al, de technologie leidt tot steeds meer zinvolle, geavanceerde POC-testen.”
Tekst: Gerda van Beek
